شیکرهای آزمایشگاهی (laboratory shakers) دستگاههایی هستند که برای مخلوط کردن و ایجاد حرکت در نمونههای آزمایشگاهی استفاده میشوند. این دستگاهها به عنوان یکی از ابزارهای مهم در آزمایشگاهها و صنایع شیمیایی، بیولوژی، داروسازی و... به کار میروند.
شیکرهای آزمایشگاهی به دو دسته تقسیم میشوند: شیکرهای خطی (reciprocal shakers) و شیکرهای گردشی (rotary shakers). در شیکرهای خطی، صفحه شیکر در جهت عمود بر محور دستگاه به بالا و پایین حرکت میکند، در حالیافتن یک حرکت خطی و رفت و برگشت است. این نوع شیکرها برای مخلوط کردن و همگن سازی نمونههای مایع و حتی برخی نمونههای جامد که دارای وزن کمی هستند، مناسب هستند.
در شیکرهای گردشی، صفحه شیکر به صورت دایره ای یا بیضی شکل حرکت کرده و نمونهها در حال چرخش حول محور دستگاه هستند. این نوع شیکرها برای مخلوط کردن و همگن سازی نمونههای مایع و جامد با وزن بالا و نیز برای کشت سلولی و رشد باکتری و سلولهای حیوانی و گیاهی، مناسب هستند.
شیکرها معمولاً با سرعت و شدت مختلفی کار میکنند و میتوانند با استفاده از تکنولوژیهای مختلفی همچون تایمر، دما سنج و تنظیم شدت حرکت، به صورت دستی یا خودکار کنترل شوند. همچنین برخی شیکرهای آزمایشگاهی دارای ویژگیهایی مانند ترکیبات گرمایی، رطوبت سازی و اتصال به دستگاههای دیگر مانند آنالایزرها و سنسورها هستند.
استفاده از شیکرهای آزمایشگاهی در انواع آزمایشهای شیمیایی، زیستی، پزشکی و دیگر صنایع ضرورت دهنده و بسیار مفید است. برای مثال، در صنایع داروسازی، شیکرهای آزمایشگاهی برای تولید داروهای کپسولی، سوسپانسیونها و امولسیونها استفاده میشوند. در زمینه زیستشناسی، شیکرهای آزمایشگاهی میتوانند در تولید و کشت سلولهای حیوانی و گیاهی، تولید ویروسها و باکتریها و همچنین تولید و توسعه داروهای جدید مورد استفاده قرار گیرند.
نکتهی قابل توجه در مورد شیکرهای آزمایشگاهی، این است که به دلیل وجود قطعات متحرک و ارتعاشات شدید، نیازهایی هستند که نیاز به نگهداری و تعمیرات دورهای دارند و همچنین نیاز به استفاده در محیطهای استاندارد و مناسب دارند تا عمر مفید آنها بیشتر شود. همچنین، استفاده از شیکرهای آزمایشگاهی نیازمند آشنایی با راهنمایی تولید کننده و دانش فنی مورد نیاز است تا بتوان این دستگاهها را به صورت صحیح و ایمن استفاده کرد.
در کل، شیکرهای آزمایشگاهی به عنوان یکی از ابزارهای مهم در آزمایشگاهها و صنایع مختلف، از اهمیت بالایی برخوردارند و برای مخلوطکردن، همگن سازی و تولید محصولاتی که برای تحقیقات و تولید داروها و محصولات دیگر استفاده میشوند، بسیار مفید هستند. با توجه به انواع مختلف شیکرهای آزمایشگاهی و ویژگیهای آنها، میتوان این دستگاهها را بر اساس نیازهای خاص هر صنعت و آزمایشگاه، انتخاب کرد. به همین دلیل، تحقیقات و توسعه در این زمینه، همچنان ادامه دارد و هر روزه شیکرهایی با ویژگیهای پیشرفتهتر و قابلیتهای بیشتری به بازار عرضه میشوند.