اتوکلاو دستگاهی است که اغلب در محیطهای آزمایشگاهی مورداستفاده قرار میگیرد و نقش آن استریلیزه کردن است. این دستگاه انواع مختلفی دارد که در حال حاضر به یکی از مهمترین تجهیزات در صنعت پزشکی و بهداشتی تبدیل شده است. با این اوصاف خرید اتوکلاو یک امر ضروری برای کلینیکهای دندانپزشکی و دامپزشکی، بیمارستانها و آزمایشگاههاست. ما در این مقاله این دستگاه را از جنبههای مختلف مورد بررسی قرار میدهیم، از اینکه اتوکلاو چیست و چگونه کار میکند و انواع مختلف آن چیست. پس با ما همراه باشید.
اتوکلاو پزشکی، بیمارستانی و آزمایشگاهی
اتوکلاو چیست
اتوکلاو دستگاهی است که برای استریل کردن تجهیزات جراحی، ابزار آزمایشگاهی، اقلام دارویی در بیمارستانها مورداستفاده قرارمی گیرد. این دستگاه توانایی استریل کردن مایعات، جامدات، حفرهها و ابزارهای جراحی با شکل و اندازههای مختلف را دارد. در واقع، اتوکلاوها علاوه بر این که در اشکال و اندازههای مختلف تولید میشوند، عملکرد متفاوتی هم دارند. اتوکلاوی که بسیار ابتدایی باشد شبیه به زودپز است که باقدرت بخار در فشار بالا باکتریها، هاگها، میکروبهای مقاوم را از بین میبرد. نکته قابلتوجه قبل از خرید اتوکلاو این است که بدانید درجه این دستگاهها بین 121 تا 135 سانتیگراد طراحی شده است.
تاریخچه دستگاه اتوکلاو
اتوکلاو چگونه کار میکند
فاکتورهای مهم در خرید اتوکلاو
ازآنجاییکه اتوکلاو یک دستگاه بسیار مهم در حوزه پزشکی است، باید هنگام خرید به چند نکته مهم توجه کرد. در ادامه به این نکات اشاره شده است.
خرید اتوکلاو بر اساس عملکرد: عملکرد اصلی تمام اتوکلاوها این است که با درجه حرارت بالا و فشار بالا تجهیزات پزشکی را استریل میکند. در واقع این عملکرد، نشاندهنده چگونگی بارگیری و چگونگی بخار موجود در محفظه داخلی در هنگام استریل کردن وسایل است.
خرید اتوکلاو بر اساس طبقهبندی: یکی دیگر از نکات مهمی که هنگام خرید اتوکلاو باید به آن دقت شود طبقهبندی است؛ یعنی اینکه نشان دهد کلاس استریل کننده بخار به چه صورت است و چه نوع ابزاری را میتواند میکروبزدایی کند؟
خرید اتوکلاو بر اساس اندازه و ظرفیتهای مختلف: ظرفیتهای مختلف را در خرید اتوکلاو باید در نظر گرفت. انتخاب شما بر اساس اندازه، بستگی به میزان زبالهای که در مرکز شما تولید میشود دارد و همچنین به مقدار فضایی که در دسترس است.
قطعات اتوکلاو
-
چمبر فشار
-
درب اتوکلاو
-
فشارسنج دستگاه اتوکلاو
-
سوپاپ اطمینان
-
دریچه اطمینان
-
منبع مولد بخار/ المنتهای برقی حرارت
-
مولد سیستم خلا (در صورت وجود)
-
سیستم خنک کننده
عملکرد دستگاه اتوکلاو
انواع اتوکلاو
اتوکلاوهای جابهجایی گرانشی و اتوکلاوهای پر وکیوم با سرعت بالا متداولترین دستگاههای استریل کننده هستند. انواع مختلف اتوکلاوها در اشکال و ظرفیتهای مختلف تولید میشوند، از دستگاههای بزرگ در اندازه اتاق گرفته تا دستگاههای رومیزی، با طیف وسیعی از گزینههای سفارشیسازی، مانند دربهای کشویی عمودی، محفظههای عبوری دو درب و محفظههای دوتایی؛ بنابراین، قبل از خرید اتوکلاو باید به این دقت کنید که چه اتوکلاوی برای شما کاربرد دارد. در زیر به انواع اتوکلاو اشاره شده است.
اتوکلاو عمودی: اتوکلاوهای عمودی بیشتر در آزمایشگاهها و کلینیکهای با فضای کوچک استفاده میشوند. این اتوکلاوها که دارای یک اتاق با ظرفیت کم هستند با باز کردن درب بالایی بارگیری میشوند.
اتوکلاو افقی: ظرفیت محفظه داخلی اتوکلاوهای افقی بیشتر است و بارگیری از سمت جلو اتفاق میافتد. زمانی که مجبور هستید از استریلکننده استفاده کنید بدون شک میتوانید به خرید اتوکلاو افقی فکر کنید.
اتوکلاو جابهجایی جاذبه: این نوع از اتوکلاو با استفاده از بخار متراکم، باعث خارجشدن هوا از محفظه داخلی میشود.
اتوکلاو پیش خلاء: مهمترین قطعه این نوع از اتوکلاو پمپ خلاء آن است که تمام هوای موجود در محفظه داخلی اتوکلاو را خارج میکند و باعث نفوذ بهتر بخار و استریل کردن قطعات بزرگتر، نساجی پزشکی و...میشود.
اتوکلاو کلاس N: ازآنجاکه اساس این نوع از اتوکلاوها جابهجایی گرانشی ساده است فقط میتواند بخش خاصی از هوای محفظه داخلی دستگاه را از بین ببرد. این دستگاه برای ابزاری مثل تجهیزات پزشکی تخت طراحی شده و مناسب است.
اتوکلاو کلاس S: این نوع اتوکلاو جابهجایی گرانشی از دیوارهای از بخار پراکنده شده استفاده میکند و این فرایند را 3 بار انجام میدهد. بخار متراکم کمک میکند تا تمام هوا از محفظه داخلی خارج شود. این دستگاه برای استریل کردن ابزارهای کیسهای بسیار مناسب است. بااینحال سرعتش نسبت به اتوکلاو کلاس B پایینتر است.
اتوکلاو کلاسB: از لحاظ طبقهبندی، این نوع از اتوکلاو در سطح ممتاز قرار میگیرد و علت آن این است که میتواند بیشتر مواد و ابزار را استریل کند. اتوکلاوهای کلاس B با خارجکردن هوا از محفظه داخلی بهوسیله پمپ خلاء قدرتمندی که دارند به فرایند استریل سرعت بیشتری میبخشند. در واقع بسیاری از آنها بهصورت خودکار عمل میکنند. این نوع دستگاهها باعث سهولت و اثربخشی در فرایند درمان شدهاند.
اتوکلاو بزرگ: همانطور که از اسم این اتوکلاو مشخص است، این دستگاه در بیمارستانهایی که برای درمان بیماران از ابزار و تجهیزات زیادی استفاده میکنند و مقدار قابلتوجهی زباله تولید میکنند مناسب است. ظرفیت استریلکننده بخار بزرگ چیزی حدود 110 تا 880 لیتر است.
اتوکلاو متوسط: خرید اتوکلاو متوسط بیشتر توسط کلینیکهای دندانپزشکی، اتاقهای عمل بیمارستان و مراکز بیوتکنولوژی صورت میگیرد. ظرفیت یک اتوکلاو متوسط بین 75 تا 200 لیتر است.
اتوکلاو کوچک (رومیزی):اگر جزو مراکزی هستید که نیاز به استریل کردن ابزار پزشکی زیادی در روز ندارید، میتوانید به خرید اتوکلاو رومیزی فکر کنید؛ چراکه این دستگاه استریل جمعوجور، ظرفیتی حدود 25 لیتر دارد.
مهمترین اجزای دستگاه اتوکلاو چیست؟
اوتوکلاو دارای اجزای مختلفی است که هرکدام وظیفه مخصوص به خود را دارند. در ادامه به مهمترین اجزای این دستگاه اشاره می کنیم.
محفظه (اتاق): محفظه اتوکلاو جایی است که فرایند استریلیزاسیون انجام میشود. این اتاق از یک محفظه داخلی و یک محفظه بیرونی تشکیل شده است که برای تسریع چرخههای استریلیزاسیون و کاهش تراکم با بخار پر شده است.
سیستم کنترل: سیستمهای کنترل، یکی از پیچیدهترین اجزای یک اتوکلاو هستند. این سیستم میتواند بهوسیله دکمه یا یک صفحه هوشمند شروع به کار کند. بهطورکل، سیستم کنترل برای فرایند عقیمسازی نقش ویژهای دارد، یعنی از دستورالعملی تعریفشده پیروی میکند تا استریلیزاسیون با راحتی هرچه بیشتر پیش برود.
تله ترموستاتیک: این بخش از اتوکلاو بر آبوهوایی که از محفظه خارج میشود نظارت میکند و کنترل تراکم درون محفظه داخلی را انجام میدهد. تله ترموستاتیک یک جزء حیاتی است، چراکه اجازه بخار خشک بر عهده این قسمت است و وقتی به دمای معینی میرسد خودبهخود بسته میشود.
شیر کنترل اطمینان: ازآنجاییکه اتوکلاوها با فشار بالا کار میکنند که میتواند خطرات بالقوهای برای کاربر ایجاد کند، وجود شیر کنترل یا سوپاپ اطمینان یکی دیگر از اجزای حیاتی اتوکلاو است. بهطورکل این بخش نقش پشتیبان را بر عهده دارد و اگر کنترلهای الکترونیکی یا روشهای مخزن تحتفشار بزرگ از کار بیفتد، شیر کنترل، ایمنی را برقرار میکند. بااینوجود هنگام خرید اتوکلاو، این بخش را تست کنید و بعد از خرید هم بهطور منظم آن را بررسی کنید.
سیستم خنککننده: این بخش از اوتوکلاو از مکانیزم خنککننده فاضلاب استفاده میکند. یعنی قبل از اینکه فاضلاب تولیدشده توسط اتوکلاو وارد لولهکشی تخلیه شود، فاضلاب خنک میشود تا گرما به سیستم تخلیه آسیب نرساند.
سیستم خلاء: سیستمهای خلاء نقش هوا با بخار را در محفظه داخلی ایفا میکنند که این کار را در دو مرحله پیش میبرند. اول در مرحله پیشخلاء که هوا را با کشیدن روی محفظه از چرخه خارج میکند، و مرحله پس از خلاء که در آن هوا را میکشند تا بخار باقیمانده در محفظه را خارج کند. باوجوداینکه بسیاری از اتوکلاوها سیستم خلاء دارند، اما بعضی از آنها فاقد این بخش هستند.
ژنراتور بخار: ژنراتورهای بخار بهعنوان دیگ بخار نیز شناخته میشوند و با تولید منبع بخار مخصوصاً برای مواقعی که اتوکلاو، منبع مرکزی بخار ندارد یا منبع اصلی بخار ناکافی است کار میکنند. این بخش هم مشابه سیستم خلاء، فقط در برخی از انواع اتوکلاوها وجود دارد.
سنسور فشار: سنسور فشار یکی از مهمترین اجزای یک دستگاه اتوکلاو است که فشار و دمای موجود در اتوکلاو را کنترل میکند. نقش اصلی این بخش این است که خروجی فشار را بر روی یک صفحهنمایش میدهد. یک سنسور فشار مناسب سنسوری است که نشتی را تست کرده، سطح مخازن را اندازهگیری کند و دارای فناوری پردازش باشد. بهطورکلی بهتر است قبل از خرید اتوکلاو، این سنسور که به آن سنسور ترنسدیور هم میگویند، بررسی شود.
یکی از موضوعاتی که در حوزه مراقبتهای بهداشتی و استریل کردن لوازم پزشکی از اهمیت ویژهای برخوردار است رعایت استانداردهای بینالمللی است. استفاده از اتوکلاوها یکی از این استانداردهاست.